- Дао
- Дао (tao – қыт. жол немесе сапар) – қытай философиясы мен мәдениетіндегі, Шығыс Азия философияларындағы іргелі (фундаменталды) категориялардың бірі. Этимологиялық, тура мағынасынан басқа "даоның" контекстілік, яғни мәтіндік, сөйлем құрамында анықталатын өзге де негізгі мағыналары бар (көп): "ілім", "әдіс", "принцип", "теория", "ақиқат", "мораль", "үйлесімді тәртіп", "функция", "график", "абсолют", "айту" (білдіру), "пікір".Қытайлық философиялық мектептердің даоны түсіндіруде айырмашылықтар бар. Екі негізгі концепция – конфуцийлік және даостық – ерекше бөлінеді.Конфуцийшылдықта дао алдымен социум мен табиғат өмірінің үйлесімділігін білдіреді. Көне ескерткіштерде дао "жүріс-тұрыс" ("тәртіп"), "мемлекет басшысы мен Аспанның [тиісті] жолы" дегенді меңзейді. Осыған байланысты тура мағынада астрономиялық процестердің заңдылықтарын, ауыспалы – әлемнің жалпы принциптерін білдіретін “аспандық дао" және жүріс-тұрыстың әлеуметтік нормаларын қамтитын “адами дао" ажыратылды. Конфуций даоның тек адами аспектілерін ғана қозғады. Ол даоның танымалдығын жорамалдап, оның екі жағын бөлді. Біріншісі адамдарға сүйіспеншілікпен ара қатынаста болады (Конфуцийде жэнь – гумандылық деп көрсетілген). Даоның екінші жағы – жетілген басқаруды іске асыру. Сөйтіп, Конфуцийде дао дұрыс жүріс-тұрыспен шартталған адам өмірінің тиісті ағымы ретінде, сол сияқты әлеуметтік процестердің үйлесімді жүрісін білдіреді.Даостық концепцияда даоның білдірілмейтіндігі (невыразимость) және жабықтылығы (сокрытость) айтылады. Ол әлемдік заң, барлық барды тудыратын және қалыптастыратын жалпылама бастама ретінде қарастырылады.
Философиялық терминдердің сөздігі. - Павлодар: ПМПИ. Зағыпаров Қ.Ф.. 2011.